Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) Nedir?
Koşullu salıverilme (şartlı tahliye) kavramı ceza hukuku kavramları arasında yer alıp çok fazla kişi tarafından merak edilen bir kavramdır.
Birçok tutuklu ve hükümlü cezasını infaz ederken koşullu salıverilme (şartlı tahliye) için gün saymaktadır. Bu kavram onlar için büyük önem arz etmektedir. Koşullu salıverilme (şartlı tahliye)’nin hangi aşamalardan geçerek onaylandığı ise çoğu kişi bilmemektedir. Bu makalemizde koşullu salıverilme (şartlı tahliye)ye ilişkin bilgileri vereceğiz.
Hükümlünün cezaevinde kaldığı süre boyunca iyi halli olması ve sosyal hayata kolay uyum sağlayacağına kanaat edilmişse; cezasının kalanını cezaevi dışında infaz etmesi kararına koşullu salıverilme (şartlı tahliye) denir.
Adı üzerinde koşullu salıverilme (şartlı tahliye)’nin gerçekleşmesi için bazı koşulların varlığı gerekir. Hükümlünün cezasını infazı sırasındaki hal, hareket ve davranışları çok önemlidir. Eğer hükümlünün aykırı bir davranışı olursa koşullu salıverilme (şartlı tahliye)’si zorlaşabilir, imkansız hale gelebilir. Bunun sonucu olarak siciline işlenir. Bu durum yatılan suçun niteliği ve cezaevinde işlenen suçun niteliğine göre değişir.
Koşullu Salıverilmenin (Şartlı Tahliyenin) Amacı Nedir?
İyi hal sergileyen hükümlünün cezaevinde gereğinden fazla kalmasını engelleyerek cezanın şiddeti azaltılmış olur.
Hükümlüyü iyi hal sergilemeye motive eden şey, ceza süresi dolmadan cezaevine çıkacağı ve böylece özgürlüğüne daha erken kavuşacağı ümididir. Bu bakımdan hükümlü kendisine uygulanan ıslah programına mümkün olduğu kadar uyum sağlamaya çalışır.
Cezaevi hayatının olumsuz etkilerinin azaltılmasını ve bu kişilerin sosyal rehabilitasyonunu sağlayan bir kurumdur.
Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) İçin İnfaz Oranları
Kural olarak koşullu salıverilme (şartlı tahliye) durumu için infaz oranı 1/2 ‘dir. Bunun anlamı şudur: kişi 10 yıl hapis cezasına çarptırılmışsa 5 yılını cezaevinde geçirdikten sonra koşullu salıverilebilmektedir.
Dikkat etmekte fayda vardır ki her suçun ceza infaz oranı 1/2 değildir. İstisna olarak 2/3 veya 3/4 oranlarında da infaz oranları vardır.
Kural Olarak İnfaz Oranı 1/2 ‘dir.
Genel kural oranının 1/2 olduğu unutulmamalıdır. Suçların büyük çoğunluğunda bu oran uygulanmaktadır. Yukarıda verdiğimiz diğer oranlar bazı suçlar içindir.
Örneğin yağma suçunun infaz oranı 1/2’dir. Yağma suçundan 8 yıl hapis cezası alan kişinin koşullu salıverilme (şartlı tahliye)den yararlanabilmesi için sadece 4 yıl cezaevinde kalması gerekir.
Hükümlünün Birden Fazla Süreli Hapis Cezası Almış Olması Durumunda Ne olur?
Birden fazla süreli hapis cezalarının miktarı ne olursa olsun cezaevinde geçirilecek süre en fazla 28 yıldır (5275 sayılı kanun m.107/3).
Örneğin hükümlü yağma suçundan 9 yıl, uyuşturucu ticareti suçundan 25 yıl, adam öldürme suçundan 18 yıl hapis cezası almış olsun. Düzenleme gereği; hükümlü, cezalarının hepsi ‘’süreli hapis cezası’’ olduğundan cezaevinde sadece 28 yıl geçirerek koşullu salıverilme (şartlı tahliye)den yararlanabilir.
İnfaz Oranı 1/2 Olan Bazı Suçlar
Koşullu salıverilme (şartlı tahliye)k için hükümlünün cezasının 1/2’sini cezaevinde geçirmesi gereken bazı suçlar şunlardır.
- Hırsızlık,
- Yağma,
- Kişiyi hürriyetinden yoksun bırakma,
- Tehdit,
- Hakaret,
- Şantaj,
- Resmi evrakta sahtecilik,
- Dolandırıcılık,
- Güveni kötüye kullanma,
- Kasten yaralamanın bazı halleri vb. suçlar
İnfaz Oranı 2/3 Olan Suçlar
Cezalarda infaz oranı 2/3 olan suçlar da vardır. Bu suçlar aşağıda listelediğimiz suçlardır:
- Kasten öldürme suçundan süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
- Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçundan süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
- İşkence suçundan ve eziyet suçundan süreli hapis cezasına mahkûm olanlar
- Cinsel saldırı, reşit olmayanla cinsel ilişki (TCK madde 104, ikinci ve üçüncü fıkra hariç) ve cinsel taciz suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar
- Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan hapis cezasına mahkûm olan çocuklar
- Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan süreli hapis cezasına mahkûm olanlar
- Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan hapis cezasına mahkûm olan çocuklar
- Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar
- Ayrıca, suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olan çocuklar ile 1/1/1983 tarihli ve 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olanlar hakkında koşullu salıverilme (şartlı tahliye) oranı üçte iki olarak uygulanır.
Burada sayılan suçlardan hüküm giymiş kişiler 2/3 infaz oranı ile şartlı tahliyeden yararlanabiliyor. Yani toplam cezaevinde çekilen cezanın verilen cezanın 2/3’ü olması gerekiyor. Bu durumda on beş senelik bir cezanın on senesinin cezaevinde geçirilmesi gerekiyor.
İnfaz Oranı 3/4 Olan Suçlar Nelerdir?
Bazı suçlar için ceza infazı oranı 3/4 olarak kabul edilmiştir. Bu suçlar şunlardır:
- Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar (TCK 102/2, 103, 104/2-3)
- Uyuşturucu madde ticareti suçu (TCK 188)
- 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlar
Dikkat edilmesi gereken husus; örgüte yardım etme, örgüte silah sağlama cezası ¾ infaz oranı ile infaz edilir. Çünkü bu suçlar 3713 sayılı kanun gereği terör suçu olarak kabul edilir. Dolayısıyla örgüt faailyeti çerçevesinde işlenen suçlar da terör suçu olarak kabul edildiğinden (örneğin kişiyi hürriyetinden yoksun bırakma, adam öldürme, mala zarar verme vs) bu suçlar açısından da 3/4 infaz oranı uygulanır.
Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezalarının İnfaz Oranı Nedir?
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilmiş olanlar için infaz süreleri şöyledir:
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilenler otuz yılını
- Birden fazla ağırlaştırılmış hapis cezasına mahkum edilenler otuz altı yılını
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkum edilenler otuz altı yılını
- Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkum edilenler en fazla otuz yılını cezaevinde geçirdikleri takdirde koşullu salıverilirler.
Müebbet Hapis Cezalarının İnfaz Oranı Nedir?
Müebbet hapis cezasına mahkum edilmiş olanlar için infaz süreleri şöyledir:
- Müebbet hapis cezasına mahkum edilenler yirmi dört yılını,
- Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkum edilenler otuz yılını
- Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkum edilenler en fazla otuz yılını cezaevinde geçirdikleri takdirde koşullu salıverilirler.
Hükümlünün 15 Yaş ve Altında Olması Durumunda İnfaz Oranı Nedir?
Bu yaş grubu için koşullu salıverilme (şartlı tahliye) süresi ayrıca düzenlenmiştir. Hükümlü 15 yaşını dolduruncaya kadar infaz kurumunda geçirdiği her bir gün, iki gün olarak hesaplanır.
30.03.2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından da ayrıca düzenleme vardır. Hükümlünün 15 yaşını dolduruncaya kadar cezaevinde geçirdiği her bir gün, 3 gün; 18 yaşını dolduruncaya kadar cezaevinde geçirdiği her 1 gün ise 2 gün olarak sayılır.
Örgüt Propagandası Yapma Suçunun İnfaz Oranı Nedir?
5275 sayılı kanunun 107/4 ve 108. Maddelerine göre belirlenir. Buna göre propaganda suçunun infaz oranı da 3/4’tür.
Suç Örgütü Suçlarında Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) Süresi Ne Kadar?
TCK m. 220’de düzenlenen suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtan dolayı mahkumiyet halinde;
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilenler otuz altı yılını,
- Müebbet hapis cezasına mahkum edilenler otuz yılını,
- Süreli hapis cezasına mahkum edilenler cezalarının 2/3’ünü cezaevinde geçirdikleri takdirde koşullu salıverilme (şartlı tahliye)den yararlanabilirler.
Bu süreler;
- Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkumiyet veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde kırk,
- Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde otuz dört
- Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla kırk
- Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuz dört
- Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuz iki yıldır. Bu fıkra hükümleri çocuklar hakkında uygulanmaz.
Tekerrür Halinde Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye)
Tekerrür durumunda mükerrirlere özgü infaz rejimi uygulanmaktadır. Bu infaz rejimi, daha önce işlediği suçun cezası kesinleştikten sonra belli bir süre belli bir süre içinde ikinci kez suçun işlenmesi halinde uygulanan ceza infaz rejimidir.
Buna göre mükerrirlerin koşullu salıverilme (şartlı tahliye)den yararlanabilmeleri için şu sürelerin cezaevinde geçirilmesi gerekir:
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının otuz dokuz yılı
- Müebbet hapis cezasının otuz üç yılı
- Süreli hapis cezasının 2/3’ü
Tekerrür sebebiyle koşullu salıverilme (şartlı tahliye)sine eklenecek miktar, tekerrüre esas alınan cezanın en ağırından fazla olamaz.
İkinci defa tekerrür hükümleri uygulanıyorsa hükümlü artık koşullu salıverilme (şartlı tahliye)den yararlanamayacaktır.
Çocuk Hükümlülerde Bazı Suçlara İlişkin İnfaz Rejimi
Bazı suçlar için çocuklar ve yetişkinlerin infaz oranları farklıdır. Çocuklar için 2/3 infaz oranı uygulanacak suçlar şunlardır:
- Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar
- Uyuşturucu ticareti suçları
- 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar
- Suç işlemek için örgüt kurma veya yönetme ve örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar
- 30.03.2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından da ayrıca düzenleme vardır. Hükümlünün 15 yaşını dolduruncaya kadar cezaevinde geçirdiği her bir gün, 3 gün; 18 yaşını dolduruncaya kadar cezaevinde geçirdiği her 1 gün ise 2 gün olarak sayılır.
Disiplin Cezası Alınmış Olması Koşullu Salıverilmeyi (Şartlı Tahliyeyi) Etkiler Mi?
Hükümlünün koşullu salıverilme (şartlı tahliye)si için gereken diğer şart ise iyi halli olmasıdır. Tüm cezanın infazı sırasında iyi halli olmak şart değildir. Koşullu salıverilme (şartlı tahliye) tarihine kadar iyi halli olması yeterlidir.
Örneğin müebbet hapis cezası alan hükümlü disiplin cezaları da almış olsa 24 yılı tamamladığı tarihte iyi halli ise koşullu salıverilme (şartlı tahliye)den yararlanabilir.
Mahkeme Tarafından Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) Kararı Verilmesi
Koşullu salıverilme (şartlı tahliye) sadece mahkeme kararıyla verilebilir. Hükümlü daha öncesinde cezaevinden ne şekilde çıkmış olursa olsun bu karar verilmeden koşullu salıverilme (şartlı tahliye) uygulanmaz.
Örneğin denetimli serbestlik altında cezası infaz edilen hükümlü suç işlediği zaman koşullu salıverilme (şartlı tahliye)si geri alınamaz. Çünkü denetimli serbest sebebiyle tahliye edilmiştir.
Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) Kararını Vermeye Yetkili ve Görevli Mahkeme
Koşullu salıverilme (şartlı tahliye) Kararını Vermeye Yetkili ve Görevli Mahkeme, infaz işlemlerinin yapıldığı yer infaz hakimliğidir.
Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) Hükümlerinden Yararlanamayacak Kişiler
Koşullu salıverilme (şartlı tahliye) hükümlerinden yararlanamayacak kişiler şunlardır:
- İkinci defa tekerrür hükümleri uygulanan hükümlüler,
- 4771 sayılı Kanun gereği idam cezası hapis cezasına çevrilen hükümlüler,
- 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap, Dördüncü Kısım, “Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar” başlıklı Dördüncü Bölüm, “Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar” başlıklı Beşinci Bölüm, “Milli Savunmaya Karşı Suçlar” başlıklı Altıncı Bölüm altında yer alan suçlardan birinin bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi dolayısıyla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde, koşullu salıverilme (şartlı tahliye) hükümleri uygulanmaz.
Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) Kararının Geri Alınması
Hükümlü koşullu salıverildikten sonra denetim altına girer. Denetim süresini suç işlemeden, kanuna ve yükümlülüklerine uygun geçirdiği takdirde cezası infaz edilmiş olur.
Mahkeme tarafından kararın geri alınması aşağıdaki hallerde mümkündür:
- Koşullu salıverilen hükümlünün, denetim süresinde hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, infaz hâkiminin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi hâlinde koşullu salıverilme (şartlı tahliye) kararı geri alınır.
- İstisna olarak işlediği yeni suçun cezası adli para cezasıysa karar geri alınmaz.
- İşlenen suçun cezası hapis cezasıyken para cezasına çevrilmişse karar yine de geri alınmaz.
- İşlenen suçun cezasının muhakkak hapis cezası olması gerekir.
Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) Kararının Geri Alınması Halinde Ne olur?
Koşullu salıverilme (şartlı tahliye) kararının geri alınmasıyla hükümlünün infazı yanar ve aynı hükmün infazı için bir daha koşullu salıverilme (şartlı tahliye) kararı verilmez.
Bu husus 5275 Sayılı Kanunun 13. Maddesinde düzenlenmiştir.
Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) Kararını Geri Alacak Olan Yetkili Mahkeme
Esasa teşkil eden hükmü veren ilk derece mahkemesinin bulunduğu yer infaz hakimliğidir.
Hükmün, Yargıtay tarafından ilk derece mahkemesi sıfatıyla verilmesi halinde Ankara infaz hakimliği; Bölge Adliye Mahkemesi tarafından ilk derece mahkemesi sıfatıyla verilmesi halinde Bölge Adliye Mahkemesinin bulunduğu il infaz hakimliği tarafından geri alınma kararı dosya üzerinden verilir.
Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) Kararının Geri Alınmasına İtiraz Edilebilir mi?
Koşullu salıverilme (şartlı tahliye) kararına itiraz edilebilir. Bu itiraz CMK m.268 hükmüne göre yapılır. infaz hakimliğinin geri alınma kararına karşı, infaz hakimliğinin bulunduğu yer Ağır Ceza Mahkemesi’ne itiraz edilebilir.
İtiraz süresi, infaz hakimliği kararının tebliğinden itibaren 7 gündür.
Denetimli Serbestlik ve Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye)
Denetimli serbestlik, hükümlünün koşullu salıverilme (şartlı tahliye) tarihine belli bir süre kaldığında uygulanır.
Denetimli serbestlik, koşullu salıverilme (şartlı tahliye)den önceki aşamadır. Denetimli serbestliğini ihlal eden hükümlü cezaevine geri gönderilir. Hükümlü burada koşullu salıverilme (şartlı tahliye) tarihine kadar cezasını infaz etmeye devam eder. Bu süreçte yükümlülüklerine ve denetim planına uymalıdır. Koşullu salıverilme (şartlı tahliye) öncesi değerlendirme raporu ile infaz dosyası, koşullu salıverilme (şartlı tahliye) işlemlerinin yapılması için infaz hakimliğine gönderilir.
Koşullu salıverilme (şartlı tahliye) süresinin bitimiyle yükümlülükler sona bulur, denetimli serbestliğin uygulandığı yer infaz hakiminin kararıyla kayıt kapatılır.
Ekin Hukuk Bürosu olarak ceza ve infaz hukuku alanında uzman avukat kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.
Av. Ahmet EKİN
