İşçi Kodunun Düzeltilmesi Davası

İşten ayrılış bildirgesi, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 25. maddesinde düzenlenmiştir. İş sözleşmesi sona eren sigortalı için işten ayrılmasını takip eden on günlük süre içerisinde işverenleri tarafından SGK’na bildirim yapılmalıdır. Bildirimin, elektronik ortamda yapılması gerekir.
Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılardan, naklen ve iş sözleşmesi sona ermeden, aynı işverenin aynı ya da başka ünitede tescil edilmiş diğer bir işyerinde çalışmak üzere işten ayrılanlar için veya işyerinin aynı il içinde başka bir ünitenin görev bölgesine nakledilmesi halinde eski işyeri numarası üzerinden, yasal süresi dışında verilen sigortalı işten ayrılış bildirgesi, maddenin ikinci fıkrası gereğince süresinde verilmiş sayılır.
İşten Çıkış Kodu Nedir?
İşten çıkış kodu, sigortalının iş sözleşmesine son verilmesine yönelik gerekçenin, SGK’na bildirilmesidir. İşveren, işten ayrılış bildirgesi ile SGK tarafından belirlenen işten çıkış kodlarından birini, 4857 sayılı Kanun ve işsizlik ödeneği almak için gerekli koşullarını düzenleyen 4447 sayılı Kanuna uygun olarak seçmek sureti ile yapar.
İşten çıkış kodları, 2013-11 sayılı SGK Genelgesi 1. kısım 6. bölümünde yer alan “2.1- İşten ayrılış nedeni” alt başlığındaki işten ayrılış nedenleri tablosunda yer almaktadır. İşten çıkış kodları, kırk dokuz adet olup, 42 ila 50. kodlar, 2021-9 sayılı Genelge ile eklenmiştir. 2021-9 sayılı Genelge ile işçinin ahlaka ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışından dolayı iş sözleşmesinin işveren tarafından feshine ilişkin 29 nolu kod, çıkış kodları arasından çıkarılmıştır.
İşten Çıkış Kodunun Önemi
İşten çıkış kodu, iş yargılamasında önem taşır. İşten ayrılış bildirgesinin, dava dosyasında bulunması gerekir. Uyuşmazlık durumunda mahkemeler, anılan bildirgenin, Kurumdan temin edilmesine karar verilmektedir. İşten ayrılış bildirgesi ile gösterilen işten çıkış kodunun, iş sözleşmesinin fesih nedenini teyit etmesi gerekir.
İşten Ayrılış Bildirgesinin İdari Yoldan Düzeltilmesi
İşveren Tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna Başvurulması İşveren, işten ayrılış bildirgesinde yer alan sigortalının mesleği, meslek kodu, çıkış günü ve gerekçesi ile bu ay ve öncesindeki aylık kazancı, işten ayrılma tarihini takip eden on günlük sürede düzeltilebilir.
Düzeltme işleminin yapılabilmesi için bu işlemin, aylık prim ve hizmet belgesi ile çelişmemesi, şüphe ya da tereddüt uyandırmaması gerekmektedir. İşten ayrılış bildirgesi, bu süre içinde iptal de edilebilir. Ancak işkolu ve sigortalının adresi, her zaman işveren tarafından değiştirilebilmektedir. İşçinin, tek başına SGK’na başvurması ise mümkün değildir. İşçinin, işverenle birlikte başvurması gereklidir.
Türkiye İş Kurumuna Başvurulması
İşsizlik ödeneği, İŞKUR tarafından ödenmektedir. İşsizlik ödeneğine hak kazanmak açısından işten çıkış kodunun, 4447 sayılı Kanunun 51. maddesinde sayılan hallerden birine uyması gerekmektedir. İşveren tarafından işten ayrılış bildirgesi ile ilgili olarak on günlük süreden sonra yapılacak düzeltme taleplerinin, İŞKUR’a yöneltilmesi gerekir.
Zira işten ayrılış bildirgeleri, bu süre sonrasında İŞKUR sistemine düşmektedir. İşçinin, SGK’na tek başına başvurması mümkün değil iken İŞKUR’a başvurması ise mümkündür. İşçi ya da işveren tarafından yapılan başvurularda, düzeltme nedenlerine ilişkin belgeler sunulmalıdır
İşten Ayrılış Bildirgesinin Dava Yolu İle Düzeltilmesi
İşten çıkış kodunun düzeltilmesi amacı ile açılacak davalarda arabulucuya başvurulması gerekmemekle birlikte, işçi ile işveren arasında işçilik alacakları ya da işe iade talebi ile arabulucuya başvurulduğunda, taraflarca arabuluculuk aşamasında anlaşılmış olabilir.
Bu durumda işten ayrılış bildirgesinde gösterilen işten çıkış kodunun, bir önemi kalmamaktadır. İşçi, anlaşma tutanağı gereğince kıdem, ihbar ya da sair haklarına hak kazanabilir. Anlaşma tutanağı, işsizlik ödeneği açısından da belirleyicidir.
Dava Açılması
İşçi eğer kodun geçersiz olduğunu düşünüyorsa İş Mahkemelerinde dava açabilir. Ancak SGK’ ya karşı dava açamaz.
“5. Davacı vekilince dava tarihinden önce 16.09.2019 tarihinde … Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne başvuru yapılarak işten çıkış kodunun düzeltilmesi ve davacının işsizlik ödeneğinden faydalandırılması talep edilmesine rağmen bu talep ile ilgili işlem yapılmaması üzerine eldeki dava açılmıştır. Öncelikle belirtmek gerekir ki işten çıkış kodunun düzeltilmesi veya tespitine ilişkin talepler yönünden Sosyal Güvenlik Kurumuna husumet yöneltilmesi mümkün değildir. Bu bakımdan somut uyuşmazlıkta Mahkemece SGK Başkanlığına yöneltilen davanın husumet yönünden reddine karar verilmesi isabetlidir.”, Y.9.HD., K.2022/5926 (12 Mayıs 2022).
Türkiye İş Kurumuna Dava Açılması
İşveren tarafından işten çıkış kodu doğru gösterilmekle beraber, İŞKUR tarafından işçiye işsizlik ödeneği verilmemiş olabilir. Bu durumda işsizlik ödeneğinin, işverenden talep edilmesi mümkün değildir.
Zira işveren, yasal yükümlülüğünü yerine getirmek sureti ile işten çıkış kodunu doğru göstermiş, ancak İŞKUR şartları taşıyan bir başvuruyu reddetmiştir. Bu durumda, işçi tarafından yasal yollara başvurulduğunda, artık İŞKUR’a husumet yöneltilmelidir. Zira işsizlik ödeneğinin koşullarının bulunması durumunda, işsizlik ödeneğinin borçlusu, İŞKUR olmaktadır.
İşverene Dava Açılması
İşten ayrılış bildirgesi ile işten çıkış kodunun yanlış bildirilmesi durumunda, dava açılmak sureti ile bu kodun düzeltilmesinde, işçinin hukuki yararının bulunup bulunmadığı hususu incelenmelidir.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 106/2. maddesi gereğince kanunlarda sayılan istisnalar dışında, tespit davasının açılabilmesi için güncel bir yararın bulunması gerekir. Aynı maddenin üçüncü fıkrasında maddi olayların, tek başına tespit davalarına konu olamayacağı düzenlenmiştir.
“Somut olayda, işveren tarafından Kuruma kod 29 koduyla verilen işten ayrılış bildirgesinin gerçek olup olmadığı hususu, taraflar arasında görülecek işe iade davası veyahut işçilik alacaklarına ilişkin davalarda çözümlenebileceği gibi, 6100 sayılı HMK’nın 106/3 maddesi gereğince eda davası açılmasının mümkün olduğu hallerde tespit davası açılmasında hukuki yararın bulunmadığı gözetilmeksizin, davalı işverenin davacının işten ayrılış bildirgesini Kod 29 koduyla bildirdiği hususunun gerçek olmadığının tespitine karar verilmesi isabetsizdir.”, Y.21.HD., K.2020/324. (28 Ocak 2020).
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Mehmet Uğur DUDAKLI