Kullanım Ödüncü Sözleşmesi Nedir?

Kullanım ödünç sözleşmesi, bir malın veya bir hizmetin belirli bir süre için ödünç verilmesini düzenleyen bir sözleşmedir. Bu sözleşme, ödünç alınan malın türüne ve kullanım amacına bağlı olarak değişebilir.

Ariyet sözleşmesi olarak da adlandırılan kullanım ödüncü sözleşmesi Türk Borçlar Kanunu’nun 379. maddesinde tanımlanmıştır. Söz konusu maddeye göre, “Kullanım ödüncü sözleşmesi, ödünç verenin bir şeyin karşılıksız olarak kullanılmasını ödünç alana bırakmayı ve ödünç alanın da o şeyi kullandıktan sonra geri vermeyi üstlendiği sözleşmedir.”

Kullanım ödünç sözleşmesi, ödünç veren ve ödünç alan arasındaki hak ve yükümlülükleri belirleyerek her iki tarafın da sözleşmeye uygun davranmasını sağlar. Bu sözleşme, ödünç alan kişinin malı nasıl kullanacağı, hasar durumunda ne yapması gerektiği ve ödünç verenin malı geri alma koşullarını da içerebilir.

Kullanım Ödüncü Sözleşmesinin Hukuki Niteliği

Kullanım ödüncü sözleşmesi rızai bir sözlemedir. Sözleşmenin kurulabilmesi için tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanları yeterli olup kullanım ödüncü verilen şeyin teslimi şart değildir.

Kullanım ödüncü sözleşmesi ivazsız ve eksik iki tarafa borç yükleyen sözleşmedir. Nitekim bu sözleşme türünde karşılıklı edimlerin değişimi söz konusu değildir.

Kullanım ödüncü sözleşmesi devamlı borç ilişkisine vücut verir; kullanım ödüncü verenin edimi belirli bir zamana yayılmıştır.

Kullanım Ödüncü Sözleşmesinin Unsurları Nelerdir?

Kullanım ödüncü sözleşmesinin unsurları şunlardır:

• Bir şeyin veya hakkın kullanılmasının devri,
• Kullanımının devrinin karşılıksız olması.
• Kullanım ödüncü konusu bir şey veya hakkın bulunması,
• Tarafların anlaşması.

Bir Şeyin veya Hakkın Kullanılmasının Devri

Kullanım ödüncü sözleşmesi, kira sözleşmesinde olduğu gibi, bir şeyin kullanılmasınının devri borcunu doğuran bir sözleşmedir. Bu sözleşmesinin konusu, hasılat getirsin veya getirmesin, her türlü taşınır veya taşınmaz teşkil eder.

Bir taşınmazın kullanım ödüncüne konu edilmesi halinde, sözleşmenin resmi şekle uygun olması gerekmez.

Kullanım ödüncü verenin, mutlaka kullanım ödüncü olarak verilen şeyin maliki olması gerekmez; intifa hakkı sahibi veya şeyi başkasına kullandırma yetkisi olan kiracı da kullanım ödüncü verebilir.

Kullanmanın Devrinin Karşılıksız Olması

Kullanım ödüncü sözleşmesi, esas itibariyle, kullanım ödüncü alanın menfaatine kurulan bir sözleşmedir.

Kullanım ödüncü sözleşmesinde, kullanım ödüncü verenin de menfaatinin bulunması, bu sözleşmenin karşılıksız olma niteliğini kaldırmaz.

Kullanım Ödüncü Sözleşmesinin Tarafları ve Borçları

Kullanım ödünç sözleşmesinin tarafları, ödünç veren ve ödünç alan kişidir.

Ödünç veren, malın sahibi olan kişidir ve malın belirli bir süre için ödünç verilmesine izin verir. Ödünç veren, malın kullanımı karşılığında belirli bir ücret veya karşılık talep edebilir.

Ödünç alan kişi ise, malı belirli bir süre boyunca kullanma hakkına sahip olan kişidir. Ödünç alan kişi, malı belirli bir süre boyunca kullanır ve bu sürenin sonunda malı geri verir.

Kullanım Ödüncü Sözleşmesinde Ödünç Verenin Borçları

Ödünç verenin en önemli borcu, kullanılmak üzere kullanım ödüncü konusu şeyi kullanım ödüncü alana teslimdir. Aksi kararlaştırılmadıkça, kullanım ödüncü veren teslim borcunu hemen yerine getirmekle yükümlüdür.

Odünç alan taraf, ödünce konu şeyin olağan bakım ve koruma giderlerinden sorumludur.

Kullanım ödüncü veren, kullanım ödüncü alanın sözleşme konusu şey için yaptığı olağanüstü masrafları ise ona tazmin etmekle yükümlüdür. Olağanüstü masraflar, kullanım ödüncü verilen şeyin alelade bakım ve muhafaza masraflarını aşan, onun varlığını devam ettirebilmesi için gerekli olan masraflardır.

Kullanım Ödüncü Sözleşmesinde Ödünç Alanın Borçları

Kullanım ödüncü alan, kendisine kullanım ödüncü olarak verilen şeyi sözleşmeyle öngörülen şekilde; sözleşmede bu konuda hüküm yoksa şeyin niteliğine veya tahsis amacına uygun olarak kullanmak zorundadır. Keza kullanım ödüncü alan için kullanım ödüncü verilen şeyi özenle kullama borcu mevcuttur.

Kullanım ödüncü alan, kullanım ödüncü olarak verilen şeyi başkasına kullandıramaz ve ödünç konusu başka bir kişiye devredilemez. Ancak ödünç verenin rızası ile devir mümkün olur.

Ödünç alan, ödünç kousnunun olağan bakım ve koruma giderlerini karşılamakla yükümlüdür.

Kullanım ödüncü sözleşmesi sona erince, kullanım ödüncü alan kullanmak üzere aldığı şeyi iade etmekle yükümlüdür.

Kullanım Ödüncü Sözleşmesinin Sona Ermesi

Kullanım ödüncü sözleşmesi aşağıda sayılan nedenlerin varlığından dolayı sona erer:

• Sözleşmeyle öngörüle sürenin dolması
• Belirsiz süreli sözleşmelerde fesih beyanı,
• Kullanım ödüncü alanın sözleşmeyi ihlal etmesi
• Kullanım ödüncü verenin acil veya öngörülmeyen ihtiyacı,
• Kullanım ödüncü alanın ölümü.

Yukarıdaki nedenler, kullanım ödünç sözleşmesinin sona ermesine neden olabilecek yaygın sebeplerdir. Sözleşmede belirlenen diğer şartlar veya yasal nedenler de sözleşmenin sona ermesine neden olabilir.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN