İdari Uyuşmazlıkların Çözümünde Özel Yöntemler Nelerdir?

İdari yargıda genel görevli mahkeme idare mahkemeleridir. Fakat bazı durumlarda kanun özel uyuşmazlık çözümleri öngörmüştür.

İdari uyuşmazlıkların çözümünde sulh, uzlaşma ve tahkim etkilidir.

Sulh Olma

İdarelerin taraf oldukları uyuşmazlıkların, tarafların hak ve menfaatlerinin dengeli olarak değerlendirilerek, adil ve hakkaniyete uygun olarak çözümlenmesi; idarelerin taraf oldukları davaların, usul ekonomisine uygun olarak, imkânlar ölçüsünde idarelerde istihdam edilen hukuk müşavirleri ve avukatları tarafından takibi; davaların takibinde, mahkeme kararlarının hukuka uygun olarak, adil, süratli ve en az masrafla verilebilmesine yardımcı olunması esastır (659 s. KHK m. 3).

Bu doğrultuda idarelerin taraf olduğu bazı adli ve idari uyuşmazlıklarda sulh yolu öngörülmüştür.

İdari Uyuşmazlıkların Sulh Yoluyla Çözümü

İdari işlemler dolayısıyla haklarının ihlal edildiğini iddia edenler idareye başvurarak, uğramış oldukları zararın sulh yoluyla giderilmesini dava açma süresi içinde isteyebilirler.

İdari eylemler nedeniyle hakları ihlal edilenlerce, tam yargı davası açılmadan önce ilgili idareye yapılan başvurular da sulh başvurusu olarak kabul edilir ve burada yer alan hükümler çerçevesinde incelenir (659 s. KHK m. 12/1).

Sulh istemine ilişkin başvuru, işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurur. Başvuru sonuçlanmadan dava açılamaz (m. 12/2). Sulh başvurularının 60 gün içinde sonuçlandırılması zorunludur. Sulh başvurusu 60 gün içinde sonuçlandırılmamışsa istek reddedilmiş sayılır (m. 12/3).

Sulh başvurusu, belli bir konuyu ve somut bir talebi içermiyorsa, idari makam tarafından reddedilir.

Usulüne uygun olarak yapılan ve idare tarafından reddedilmeyen başvurular, hukuki uyuşmazlık değerlendirme komisyonuna gönderilir.

Hak ihlaline neden olan birden fazla idarenin varlığı halinde, ortak hukuki uyuşmazlık değerlendirme komisyonu oluşturulabilir (m. 12/4).

Sulh başvurularının incelenmesinde, başvurunun konusu, zarara yol açan olay ve nedenleri, zararın idari eylem veya işlemden doğup doğmadığı ve meydana geliş şekli, idarenin tazmin sorumluluğunun olup olmadığı, zararın miktarı ve ödenecek tazminat tutarı tespit edilir.

Hukuki uyuşmazlık değerlendirme komisyonu tarafından, bilirkişi incelemesi dâhil olmak üzere gerekli her türlü araştırma ve inceleme yapılır, olayla ilgili bilgisi bulunan kişiler dinlenebilir (m. 12/5).

Hukuki uyuşmazlık değerlendirme komisyonunun inceleme sonunda hazırlayacağı rapor karar vermeye yetkili mercilere sunulur. Bu mercilerin sulh başvurusunu kabul etmesi halinde başvuru sahibine, hazırlanan sulh tutanağının imzalanması için en az 15 günlük süre verilir.

Davet yazısında, belirtilen tarihte gelmesi veya yetkili temsilcisini göndermesi gerektiği, aksi takdirde sulh tutanağını kabul etmemiş sayılacağı ve yargı yoluna başvurarak zararının tazmin edilmesini talep etme hakkının bulunduğu belirtilir (m. 12/6).

Tazminat miktarı ve ödeme şekli üzerinde idare ve istemde bulunanın sulh olmaları halinde buna ilişkin bir tutanak düzenlenir ve taraflarca imzalanır. Bu tutanak ilam hükmündedir. Sulh olunan miktar idare bütçesinden ödenir (m. 12/7).

Sulh olunan konu ya da miktara ilişkin olarak daha sonrasında dava yoluna başvurulamaz.

Uzlaşma

Vergi Usul Kanunu’nda ve Kamulaştırma Kanunu’nda bazı idari uyuşmazlıkların çözümü için uzlaşma yolu öngörülmüştür.

Vergi hukukunda uzlaşma, mükellef tarafından bizzat ya da resmi vekâletini haiz vekili tarafından verilecek dilekçe ile uzlaşma başvurusu yapılabileceği gibi, başvuru dilekçesinin taahhütlü posta yolu ile gönderilmesi de mümkündür.

Tahkim

Anayasa’ya göre; Devlet, kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzelkişileri tarafından yürütülen yatırım ve hizmetlerden bazıları özel hukuk sözleşmeleri ile gerçek veya tüzelkişilere yaptırılabilir veya devredilebilir (AY m. 47/4).

İdarenin özel hukuk sözleşmeleri ile yaptırdığı veya devrettiği yatırım ve hizmetler özel hukuka tabi olduğu için, bu uyuşmazlıkların çözümünde Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda (HMK m. 407 vd.) düzenlenen tahkim yoluna başvurulması da mümkündür.

Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinde bunlardan doğan uyuşmazlıkların milli veya milletlerarası tahkim yoluyla çözülmesi öngörülebilir. Milletlerarası tahkime ancak yabancılık unsuru taşıyan uyuşmazlıklar için gidilebilir (AY m. 125/1).

Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar idari yargının değil, adli yargının görev alanına girmektedir (İYUK m. 2/1-c).

İdare Hukuku; tarafların hak kayıplarının önüne geçilebilmesi amacıyla her aşamada büyük önem taşımakta ve uzmanlık gerektirmektedir. İdare hukuku alanında yapılacak işlemlerde hukuki destek talebiniz bulunması halinde Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçerek ticaret hukuku alanında tecrübeli avukatlarımızdan hukuki destek alabilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Şevval Asude DOĞAN