Uzlaştırma Nedir?

Uzlaştırma, fail ve mağdurun yasal koşullar çerçevesinde anlaşması nedeniyle fail ile devlet arasındaki ceza ilişkisinin askıya alınmasını veya tümüyle kaldırılmasını sağlayan bir kurumdur.

Uzlaştırma kurumu, uyuşmazlığın yargı dışı yolla ve fakat adli makamlar denetiminde çözümlenmesini amaçlayan bir yöntemdir. Uzlaştırma, fail ve mağdurun suçtan doğan zararın giderilmesi konusunda anlaşmalarına bağlı olarak devletin de ceza soruşturması veya kovuşturmasından vazgeçmesi ve suçun işlenmesiyle bozulan toplumsal düzenin barış yoluyla yeniden tesisini sağlayıcı nitelikte bir hukuksal kurumdur.

Uzlaştırmada, uyuşmazlığın tarafı devlet olup fail ve mağdur ise süjedir; bunlar anlaşma ile taraf haline gelmektedirler.

Uzlaştırma Kapsamında Olan Suçlar Nelerdir?

Uzlaştırma her suç için uygulanabilen bir kurum değildir.

Uzlaştırma kurumu, kural olarak soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı suçlarda uygulama alanı bulur. Bu bakımdan suçun Türk Ceza Kanunu’nda veya özel kanunlarda yer almasının bir önemi yoktur.

Aşağıda uzlaştırma kapsamında olan suçlar sayılmıştır:

• Kasten yaralama,
• Taksirle yaralama,
• Tehdit,
• Konut dokunulmazlığının ihlali,
• İş ve çalışma özgürlüğünün ihlali,
• Hırsızlık,
• Güveni kötüye kullanma,
• Dolandırıcılık,
• Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi,
• Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması,
• Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması suçları.

Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olanlar hariç olmak üzere; diğer kanunlarda yer alan suçlarla ilgili olarak uzlaştırma yoluna gidilebilmesi için kanunda açık hüküm bulunması gerekir.

Uzlaştırmanın Koşulları Nelerdir?

Uzlaşma usulünün uygulanabilmesi için birtakım koşullar öngörülmüştür. Bu koşullar aşağıda sayılmıştır:

• Uzlaştırma kapsamında bir suç olmalıdır,
• Kamu davası açılması için yeterli şüphenin bulunması gerekir,
• Önceden sonuçsuz kalmış bir uzlaştırma girişimi olmamalıdır,
• Şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar görenin uzlaştırma teklifini kabul etmesi gerekir.

Uzlaştırma Kimdir?

Uzlaştırmacı, uzlaştırma bürosu tarafından görevlendirilir. Uzlaştırmacılar, avukatların veya hukuk öğrenimi görmüş kişilerin yer aldığı, Adalet Bakanlığı tarafından belirlenen uzlaştırmacı listelerinden görevlendirilir.

Görevlendirilen uzlaştırmacıya soruşturma dosyasında yer alan ve Cumhuriyet savcısınca uygun görülen belgelerin birer örneği verilir. Uzlaştırma bürosu uzlaştırmacıya, soruşturmanın gizliliği ilkesine uygun davranmakla yükümlü olduğunu hatırlatır.

Uzlaştırmacı, dosya içindeki belgelerin birer örneği kendisine verildikten itibaren en geç otuz gün içinde uzlaştırma işlemlerini sonuçlandırır. Uzlaştırma bürosu bu süreyi her defasında yirmi günü geçmemek üzere en fazla iki kez daha uzatabilir.

Uzlaştırma Teklifi Nedir?

Uzlaştırmacı, şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar görene uzlaştırma teklifinde bulunur. Uzlaştırma teklifinde bulunulması durumunda, kişiye uzlaştırmanın niteliği ve uzlaştırmayı kabul veya reddetmesinin hukuksal sonuçları anlatılır.

Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar gören, kendisine uzlaştırma teklifinde bulunulduktan itibaren üç gün içinde kararını bildirmediği takdirde teklifi reddetmiş sayılır.

Resmi mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle mağdura, suçtan zarar görene, şüpheliye veya bunların yasal temsilcisine ulaşılamaması durumunda, uzlaştırma yoluna gidilmeksizin soruşturma sonuçlandırılır.

Uzlaştırma teklifinde bulunulması veya teklifin kabul edilmesi, soruşturma konusu suça ilişkin delillerin toplanmasına ve koruma tedbirlerinin uygulanmasına engel değildir.

Uzlaşmanın Sonuçları Nelerdir?

Uzlaştırma sonucunda şüphelinin edimini bir defada yerine getirmesi durumunda, hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir. Edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik göstermesi durumunda Ceza Muhakemesi Kanunu’ndaki koşullar (m. 171) aranmaksızın, şüpheli hakkında kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilir.

Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararından sonra, uzlaştırmanın gereklerinin yerine getirilmemesi durumunda, erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç islenmesi koşulu (m. 171/4) aranmaksızın kamu davası açılır.

Uzlaştırmanın sağlanması durumunda, soruşturma konusu suç nedeniyle tazminat davası açılamaz, açılmış olan davadan feragat edilmiş sayılır. Şüphelinin, edimini yerine getirmemesi durumunda uzlaştırma raporu veya belgesi, İcra ve İflas Yasası’nın 38. maddesinde yazılı ilam niteliğinde belgelerden sayılır.

Uzlaştırma görüşmeleri sırasında yapılan açıklamalar, herhangi bir soruşturma ve kovuşturmada ya da davada kanıt olarak kullanılamaz.

Uzlaştırma sonucunda verilecek kararlarla ilgili olarak Ceza Muhakemesi Kanunu’nda öngörülen yasa yollarına başvurulabilir.

Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN