Memnu Hakların İadesi (Yasaklanmış Hakların Geri Verilmesi)

Memnu hakların iadesi, bir suçtan dolayı cezaya mahkûm olan kişinin, Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunlarda belirtilen bazı haklarını geri kazanması için başvurabileceği bir yoldur. Bu haklar arasında avukatlık, milletvekilliği, mali müşavirlik, devlet memurluğu gibi meslekleri yapma, silah taşıma, seçme ve seçilme hakkı gibi haklar bulunmaktadır.

Memnu hakların iadesi için başvuru şartları şu şekilde sayılabilir:

• Mahkûm olduğunuz cezanın tamamen infaz edilmiş olması gerekir. Kişinin koşullu salıverilme şartlarına uyarak erken tahliye olması, cezasının tamamen infaz edildiği anlamına gelmez. Eğer kişi, koşullu salıverilme şartlarına bağlı olarak serbest bırakılmışsa, belirlenen koşul veya sürenin sonunda denetimli serbestlikten yararlanarak tahliye edilirse, cezasını tamamlamış sayılır.
• Cezanın infazından itibaren 3 yıl geçmiş olması gereklidir. Bu süre içinde yeni bir suç işlenmemiş olması ve iyi halli olarak yaşamını sürdürmüş olması gerekir.
• Memnu hakların iadesini yetkili ve görevli makamdan talep edilmiş olmalı.

Memnu Hakların İadesi Nedir?

Memnu hakların iadesi, 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu’nun 13/A hükmünde düzenlenmiştir.

Hakların iadesi veya yasaklanmış hakların geri verilmesi, belirli bir suç nedeniyle mahkumiyet kararı alınması sonucunda Türk Ceza Kanunu veya diğer ilgili kanunlarda düzenlenmiş olan bazı hak yoksunluklarının ortadan kaldırılmasını sağlayan bir hukuki çözümdür.

Bu hak yoksunlukları, bir bireyin suçlu eylemi sonucunda mahkumiyete maruz kalmasıyla birlikte ortaya çıkan ek yaptırımlardır. Bu yaptırımlar arasında kamu hizmetlerinden men etme ve bireyin yeteneklerini sınırlayan yaptırımlar bulunmaktadır.

Memnu Hakların İadesinin Şartları

Memnu hakların iadesi için gerçekleşmesi gereken üç şart bulunmaktadır. Bu şartlar aşağıda sayılmıştır:

• Cezanın infaz edilmiş veya infaza hukuki bir nedenle son verilmiş olması gerekir.
• Cezanın infazının ardından 3 yıl geçmiş olması gerekir.
• Cezanın infazından başlamak üzere ve cezanın infazı ile kişinin bu süre zarfında yeni bir suç işlememiş olması ve hayatını iyi halli olarak sürdürmüş olması gerekmektedir.

Cezanın İnfaz Edilmiş veya İnfaza Hukuki Bir Nedenle Son Verilmiş Olması Gerekir

Cezanın infaz edilmiş olması veya hukuki nedenlerle infazına son verilmesi, bir bireyin yargılanması sonucunda mahkûm edildiği cezanın tamamlanması anlamına gelir. Bu bağlamda, mahkûmiyet kavramı, hapis cezalarını veya adli para cezalarını içerirken, güvenlik tedbirleri bu tanıma dahil değildir. İnfazın tamamlanması, cezanın tümünün yerine getirilmiş olması anlamına gelir.

Cezanın hukuki nedenlerle sona ermesi ise cezanın özel bir af veya ceza zamanaşımı nedeniyle infazının durdurulması anlamına gelir.

Cezanın İnfazından Sonra 3 Yıl Geçmesi

Cezanın infazının ardından 3 yıl geçmiş olması, cezanın tamamının yerine getirilmiş olmasından sonra 3 yıllık bir sürenin geçmemesi şartıyla hakların iadesi veya yasaklanmış hakların geri verilmesini mümkün kılar.

Cezanın İnfazından İtibaren ve Kişinin Bu Süre Zarfında Yeni Suç İşlememesi ve İyi Bir Davranış Sergilemesi

Cezanın infazından itibaren, bireyin bu süre zarfında yeni bir suç işlememesi ve olumlu bir yaşam sürmesi şartıyla, mahkûmiyet kararı alınan kişinin topluma saygılı ve kanuna uygun bir şekilde yaşamına devam etmesini ifade eder.

Mahkumiyet cezasının infaz edilmesi durumunda, söz konusu 3 yıllık süre, infazın sona erdiği tarihten itibaren başlar. Mahkumiyet cezası infaz edilmemişse, ancak ceza genel af veya etkin pişmanlık dışında hukuki nedenlerle düşürülmüşse, hüküm kesinleştiği tarihten itibaren 5 yıllık bir süre söz konusu olacaktır.

Bu süre içinde mahkumiyet kararı alınan kişinin “iyi halli” olarak kabul edilmesi için bilinen bir olumsuz durumunun olmaması gerekmektedir. Kasten veya taksirle işlenen suçlar arasında ayrım yapılmaksızın, her iki durumda da iyi hal kabul edilmeyecektir.

Memnu Hakların İadesinde Yetkili Mahkeme

Memnu hakların iadesi için hükümlü, hükmü veren mahkemeye veya hükümlünün ikametgâhının bulunduğu yerdeki aynı derecedeki başka bir mahkemeye başvurabilir. Memnu hakların iadesi talebinde bulunmak için yetkili mahkeme, hükümlünün yargılandığı mahkeme veya ikamet ettiği yerdeki aynı dereceli bir mahkemedir.

Örneğin, hükümlü ağır ceza mahkemesinde yargılanmışsa, memnu hakların iadesi talebini ağır ceza mahkemesine yapabilir. Hükümlü, hüküm veren mahkeme dışında bir yerde ikamet ediyorsa, ikamet ettiği yerdeki ağır ceza mahkemesine başvurabilir.

Memnu hakların iadesi talebine mahkemenin verdiği karara karşı, Ceza Muhakemesi Kanunu’nda öngörülen kanun yoluna başvurulabilir. Ayrıca, memnu hakların iadesine ilişkin kararın kesinleşmesi durumunda, bu bilgi adli sicil arşivine kaydedilir.

Memnu Hakların İadesi Dilekçesi Örneği

Memnu Hakların İadesi Hangi Suçları Kapsar?

Memnu hakların iadesi, tüm suçları kapsamaz. Bazı suçlar, memnu hakların iadesi talebinde bulunmanızı engeller. Bunlar, yüz kızartıcı suçlar ve devletin güvenliğine karşı suçlar olarak tanımlanabilir. Bu suçlar;

• Zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar
• Kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçları
• Kasten yaralama, cinsel taciz, cumhurbaşkanına hakaret, hakaret, işkence, intihara yönlendirme, uyuşturucu ticareti gibi suçlar

Bu suçlardan biri veya birkaçı nedeniyle mahkûm olan kişiler, memnu hakların iadesi kararı alamazlar. Bu kişiler, cezalarını çekip çekmediklerine, iyi halli olup olmadıklarına bakılmaksızın, memnu hakların iadesi talepleri reddedilir.

Memnu Hakların İadesi Kararı Nasıl Alınır?

Memnu hakların iadesi kararı, hüküm veren mahkemeye veya ikamet ettiğiniz yerdeki aynı dereceli bir mahkemeye dilekçe ile talep edilir. Mahkeme, dosya üzerinde inceleme yaparak ya da Cumhuriyet Savcısını ve hükümlüyü dinlemek suretiyle karar verir.

Sonuç

Mahkemeler, memnu hakların iadesine ilişkin kararlarını genellikle dosya üzerinden inceleme yaparak vermektedir. Bu nedenle memnu hakların iadesi başvurusu için hazırlanan dilekçe ve diğer belgelerin titizlikle ve usulüne uygun olarak hazırlanması önem arz etmektedir. Memnu hakların iadesi için yapacağınız başvuruda uzman avukat kadromuzla çalışmak isterseniz bize ulaşabilirsiniz.

Stj. Av. Nesrin KOŞAR & Av. Ahmet EKİN