Evrensellik (Adalet) İlkesi

Evrensellik ilkesi suçun cezasız kalmaması temeline dayanan; ülkesellik kişisellik veya gerçeklik ilkelerine göre yetkili sayılmayan devletin adaleti sağlamak düşüncesiyle suçu yargılama yetkisini kendisinde görmesindir.

Evrensel yetki kapsamında Türkiye’de kovuşturması yapılabilecek suçlar; Türk Ceza Kanunu madde 13/1’de sayılan suçlardır.  Bu suçlar:

• İkinci Kitap, Birinci Kısım altında yer alan suçlar, soykırım, insanlığa karşı suçlar, göçmen kaçakçılığı, insan ticareti,
• İşkence,
• Çevrenin kasten kirletilmesi,
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma,
• Parada sahtecilik, para ve kıymetli damgaları imale yarayan araçların üretimi ve ticareti, mühürde sahtecilik,
• Fuhuş,
• Deniz, demiryolu veya havayolu ulaşım araçlarının kaçırılmasını veya alıkonulması ya da bu araçlara karşı işlenen zarar verme suçlarıdır.

Yabancı ülkede kim tarafından işlenirse işlensin bu suçların Türkiye’de kovuşturulması Adalet Bakanının talebine bağlıdır. Evrensellik ilkesinin uygulanabilmesi için; failin diğer ilkelere göre yargılama yetkisine sahip olan bir devlete geri verilmemesi koşuluna bağlıdır.

Temsile Dayalı Evrensel Yetki Nedir?

Temsile dayalı evrensel yetki; sanığı elinde bulunduran devlet, fiilin işlendiği yer devletinin iradesine uygun olarak ve onu temsilen cezalandırma yetkisini kullanmaktadır.

Türk Ceza Kanunu madde 12/3’e göre; temsile dayalı olarak Türkiye’de yargılama yapılabilmesi koşulları:

• Suç, Türkiye’nin farazi veya gerçek ülkesinde işlenmesi gerekmektedir.
• Fiil, bir yabancı tarafından bir başka yabancıya karşı işlenmelidir.
• Suçun, Türk kanunlarına göre; aşağı sınırı üç yıldan az olmayan hapis cezasını gerektirmelidir.
• Türk Ceza Kanunu madde 13’te sayılan suçlardan olmamalıdır.
• Adalet Bakanının talebi olmalıdır.
• Suç, suçluların geri verilmesine ilişkin sözleşme bulunmayan ülkede işlenmiş olmalı veya suç yeri devleti ile sanığın vatandaşı olduğu ülke bu kişinin geri verilmesini istememelidir.
• Fail Türkiye’de bulunmalıdır.
• Bu suçla ilgili infaz edilmiş olan bir yabancı mahkumiyet kararı veya beraat kararı bulunmamalıdır.

Yabancı Ülke Ceza Kanunu

Türk Ceza Kanunu, madde 19’da; fail hakkında hükmedin cezanın, suçun işlendiği yer kanununda üst sınırı aşmaması ile sınırlı olarak yabancı ülke ceza kanununun göz önünde bulundurulması kuralına yer verilmiştir. Türk Ceza Kanunu madde 19’da yer alan koşullar aşağıda sayılmıştır:

• Suç, Türkiye’nin egemenlik alanı dışında işlenmiş olmalıdır.
• Suç, Türkiye’nin güvenliğine karşı veya zararına olarak, Türk vatandaşına karşı veya Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisine karşı işlenmemiş olmalıdır.

Suçun İnfazı

Yabancı ülke mahkemeleri tarafından verilen mahkumiyet kararlarının, Türkiye’de çektirilmesi kural olarak söz konusu değildir. İstisnai olarak ise; aşağıda sayılan koşulların oluşması halinde Türkiye’de infaz edilebileceği düzenlenmiştir. Bu koşullar aşağıda sayılmıştır:

• Hükümlü Türkiye’de bulunmalı,
• Hükümlü hakkında verilen mahkumiyet kararı kesinleşmiş olmalı,
• Mahkumiyete sebep olan fiil, Türk hukukuna göre suç teşkil etmeli ve zamanaşımına uğramamış olmalıdır,
• İnfazı gereken ceza, özgürlüğü bağlayıcı ceza ise alt sınırı en az altı ay olmalıdır.
• Aynı suçtan ötürü Türkiye’de soruşturma veya kovuşturma yapılmamış olmalıdır.

Türkiye’de infaz edilmesi isteminde bulunmak için yabancı devlet makamlarından istenecek evraklar şunlardır:

• Mahkumiyet kararının onaylı sureti,
• Hükme esas alınan kanun maddelerinin metni,
• İnfazı gereken geriye kalan cezayı gösteren belge,
• İstemin değerlendirilebilmesi için gerekli görülebilecek diğer bilgi ve belgeler.

İnfazın aktarılmasına ilişkin bir istemde bulunulduğunda Türk hukukuna göre bir uyarlama yargılaması yapılmaktadır.

Geri Verme Ne Demek?

Geri verme; hakkında ceza soruşturması veya kovuşturması başlatılmış veya cezasını çekmekte iken başka bir ülkeye kaçan kişilerin yargılanması veya hükmedilen cezayı çekmesi amacıyla istem üzerinde yabancı bir devlete teslimini ifade eden kurumdur.

Geri Verme İşlemine Konu Fiil Bakımından Aranan Koşullar

Geri verme işlemine konu fiil bakımından bazı koşullar aranmakta olup bu koşullar aşağıda sayılmıştır:

• Geri vermeye konu fiilin her iki ülkenin kanunlarına göre suç teşkil etmesi gerekmektedir.
• Geri vermeye konu fiilin zamanaşımına veya affa uğramamış olması, şikayete bağlı bir suç ise şikayetin yapılmış olması gerekir. (Suçun kovuşturulabilir olması)
• Geri vermeye konu olan suçun en az bir yıllık hapis cezasını gerektirmesi gerekmektedir. Hükümlünün özgürlüğünü bağlayıcı ceza açısından ise; cezanın asgari olarak dört ay olması gerekmektedir.
• Siyasal suçlarla ve bunlara bağlı adi suçlarda geri vermeme ilkesi uygulanmaktadır.
• Suçun, sırf askeri suç olması halinde geri vermeme ilkesi uygulanmaktadır.
• Düşünce suçundan geri vermeme ilkesi uygulanmaktadır.
• Mali suçlardan geri vermeme ilkesi uygulanmaktadır.
• Kişi, ırkı, etnik kökeni, dini, vatandaşlığı, belli bir sosyal gruba mensup olması veya siyasal görüşleri nedeniyle soruşturma veya kovuşturmaya maruz bırakılacağına ilişkin kuvvetliş üphe bulunması halinde geri vermeme ilkesi uygulanmaktadır.
• Geri verme isteminde bulunan devlet, yargı yetkisine sahip olmalıdır.
• Geri vermeye ilişkin suçun yargılanmamış olması gerekmektedir.
• Geri vermeye konu olan suç, ölüm cezasını gerektiriyorsa geri vermeme ilkesi uygulanmaktadır.
• Yabancı devlet tarafından yapılan yargılama, hukuk devlerinin temel ilkelerine ve insan haklarına yönelik ihlal oluşturuyorsa geri vermeme ilkesi uygulanır.

Geri Verilmesi İstenen Sanık veya Hükümlüye İlişkin Koşullar

Geri verilmesi istenen sanık veya hükümlüye ilişkin bazı koşullar aranmakta olup bu koşullar aşağıda sayılmıştır:

• Vatandaşın geri verilmemesi kuralı vardır. Ülke, vatandaşını, başka bir devlete geri vermeyeceği kuralı egemendir.
• Kişinin Türk vatandaşlığını taşıyan kişi ile evli, nişanlı olması veya başkaca bir bağlılığının bulunması geri verme engeli oluşturmaz.
• Türkiye, ulusal güvenlik veya uluslararası ilişkilerinin zarar görme olasılığının bulunması halinde Adalet Bakanlığı tarafından geri verme istemini yabancı devlete göndermeden geri çevirebilir.

Suçluların geri verilmesinde ülkelerin yardımlaşması önemlidir. Geri verilen kişi, özellik ilkesi gereğince sadece geri vermeye ilişkin olan fiil nedeniyle cezalandırılmalıdır.

Ekin Hukuk Bürosu olarak ceza hukuku alanında hukuki sorunlarınızın sürecinin takibini gerçekleştirebiliriz Uzman avukat kadromuzla iletişime geçmek için bize ulaşabilirsiniz.

Stj. Av. Ebrugül KOÇAK & Av. Ahmet EKİN