Davanın Tarafları ve Davaya Katılan Üçüncü Kişiler

Bir davada kural olarak iki taraf bulunmaktadır: davacı ve davalı. Davacı, mahkemeye başvurarak hukuki koruma talep eden kişi iken; davalı, bu talebin yöneltildiği kişidir. Türk usul hukukunda iki taraf sistemi benimsenmiştir. Ancak bazı durumlarda üçüncü kişiler de davaya katılabilmektedir.

Taraf Ehliyeti

Taraf ehliyeti, bir kişinin davada taraf olabilmesi, yani yargısal ilişkinin öznesi olabilmesi ve yargılama hukukundan doğan haklardan yararlanabilmesi anlamına gelir. Taraf ehliyeti bir dava şartıdır ve bu nedenle mahkeme tarafından re’sen gözetilir.

Bir kimsenin taraf ehliyetine sahip olabilmesi, maddi hukuktaki hak ehliyetine sahip olmasına bağlıdır. Hak ehliyeti bulunan herkes, kural olarak davada taraf olabilir.

Dava Ehliyeti

Dava ehliyeti, bir davayı bizzat yürütebilme ve usule ilişkin işlemleri geçerli şekilde yapabilme yeteneğidir. Dava ehliyeti, medeni hukuktaki fiil ehliyetinin usul hukukundaki karşılığıdır.

Dava ehliyeti de bir dava şartıdır. Dava ehliyeti bulunmayan kişiler adına dava açılması veya bu kişiler tarafından dava açılması hâlinde, yasal temsilcinin icazeti alınması için süre verilir.

Davaya Vekâlet Verme Ehliyeti

Bir kişinin, bir başkasını vekil olarak yetkilendirerek davayı takip ettirebilmesi için sahip olması gereken ehliyete davaya vekâlet verme ehliyeti denir. Bu ehliyet genel bir dava şartıdır.

Vekâlet ilişkisi, yasal temsil ya da iradeye dayalı temsil yoluyla kurulabilir. Türk hukukunda kural olarak davaların vekil aracılığıyla takip edilmesi zorunlu değildir.

Vekâletname

Vekâletname, bir kişiye verilen temsil yetkisini ve bu yetkinin kapsamını gösteren belgedir. Vekâletnameler, iş vekâletnamesi ve dava vekâletnamesi olmak üzere ikiye ayrılır.

Vekâletname düzenleme yetkisi münhasıran noterlere aittir. Noterler vekâletnameyi düzenleme veya onaylama şeklinde hazırlayabilir. Avukat, açtığı veya takip ettiği dava ve işlerde noter tarafından onaylanmış veya düzenlenmiş vekâletnamenin aslını ya da onaylı örneğini dosyaya sunmak zorundadır. Boşanma davalarında düzenlenecek vekâletnamelerde, vekâlet verenin fotoğrafının bulunması zorunludur.

Vekil, her dava için vekâletnamenin aslını veya onaylı suretini ayrı ayrı mahkemeye ibraz etmekle yükümlüdür. Vekâletname sunulmadıkça vekil dava açamaz ve yargılamaya ilişkin herhangi bir işlem yapamaz.

Taraflardan biri duruşmada hazır bulunduğu hâlde, vekili tarafından yapılan açıklamalara derhal ve açıkça itiraz etmezse, bu açıklamalara rıza göstermiş sayılır.

Davaya Vekâletin Kapsamı

Davaya vekâletin kapsamı, özel yetki aranmayan işlemler ve özel yetki aranan işlemler olmak üzere ikiye ayrılır.

Özel Yetki Aranmayan İşlemler

Vekil, hüküm kesinleşinceye kadar davanın takibi için gerekli olan tüm usuli işlemleri yapmaya yetkilidir. Davaya vekâlet; dava açma, davayı geri alma, geçici hukuki koruma taleplerinde bulunma, delil sunma, tanık dinletme, ikrarda bulunma, davaya müdahale etme, kısmi ıslah yapma, takas, fesih, sözleşmeden dönme gibi maddi hukuk işlemlerini gerçekleştirme, karşı dava açma, kanun yollarına başvurma ve davanın yürütülmesi için gerekli diğer tüm işlemleri kapsar.

Ayrıca vekil, hükmün yerine getirilmesini sağlama, yargılama giderlerini tahsil etme ve buna ilişkin makbuz verme yetkisine de sahiptir.

Özel Yetki Aranan İşlemler

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 74. maddesinde ve bazı özel kanunlarda, vekilin ancak açık özel yetki verilmesi hâlinde yapabileceği işlemler düzenlenmiştir. Bu yetki açıkça verilmedikçe vekil aşağıdaki işlemleri yapamaz:

• Dava açmak, sulh olmak, iflas, iflasın ertelenmesi ve konkordato talep etmek
• Kambiyo taahhüdünde bulunmak
• Bağışlama yapmak
• Taşınmazların devri veya ayni hakla sınırlandırılması
• Kefil olmak
• Başkasını tevkil etmek
• Alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına başvurmak
• Davadan veya kanun yollarından feragat etmek
• Karşı tarafı ibra etmek veya davayı kabul etmek
• Yargılamanın iadesi yoluna gitmek
• Hakimlerin fiilleri nedeniyle Devlet aleyhine tazminat davası açmak
• Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklara ilişkin davaları açmak ve takip etmek
• Davanın tamamını ıslah etmek
• Yemin teklif etmek, yemini kabul, iade veya reddetmek

Vekilin Hiçbir Şekilde Yapamayacağı İşlemler

Bazı işlemler vekil tarafından hiçbir koşulda yapılamaz. Vekil, vekâlet veren adına mahkeme önünde bizzat yemin edemez. Vekâletnamede özel yetki bulunsa dahi, yemini yalnızca müvekkil edebilir. Aynı şekilde vekil, müvekkil yerine isticvap edilemez; isticvap edilecek kişi bizzat tarafın kendisidir.

Davaya Vekâletin Sona Ermesi

Davaya ilişkin vekâlet ilişkisi çeşitli sebeplerle sona erebilir. Bunlar:

• Vekilin meslekten çıkarılması veya yasaklanması
• Taraflardan birinin ölümü, iflası veya fiil ehliyetini kaybetmesi
• Vekilin istifası
• Vekilin azledilmesi
• Vekâlet süresinin dolması

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ali Numan ÖZTÜRK