Tüketim Ödüncü Sözleşmesi Nedir?

Tüketim ödüncü sözleşmesi, ödünç verenin, bir miktar parayı ya da tüketilebilen bir şeyi ödünç alana devretmeyi, ödünç alanın da aynı nitelik ve miktarda şeyi geri vermeyi üstlendiği sözleşmedir.

Tüketim ödüncü sözleşmesi, borç doğuran ve rızai bir sözleşmedir.

Tüketim ödüncü sözleşmesi, faiz öngörülmediği takdirde, eksik iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme niteliği taşımaktadır. Karşılıklı edimlerin değiştirilmesi söz konusu değildir. Mülkiyetin devrinin amacı, iadeye ilişkin bir alacak elde etmek değildir.

Tüketim ödüncü sözleşmesi devamlı bir borç ilişkisi doğurmaktadır. Nitekim ödünç verenin edimi bir zamana yayılmış olup ödünç veren, ancak sözleşmenin sonunda benzer bir şeyin geri verilmesini talep edebilir.

Tüketim Ödüncü Sözleşmesinin Unsurları Nelerdir?

Tüketim ödüncü sözleşmesinin dört unsuru bulunmaktadır. Tüketim ödüncü sözleşmesinin unsurlar şu şekilde sıralanabilir:

• Ödünç verilebilecek bir miktar para veya misli şeyler,
• Ödünç konusunun mülkiyetinin ödünç alana geçirilmesi taahhüdü,
• Ödünç alanın aynı miktar ve nitelikte aynı cinsten şeyleri iade etme taahhüdü,
• Faiz ödeme borcu.

Ödünç Verilebilecek Bir Miktar Para Veya Misli Şeyler

Tüketim ödüncü sözleşmesinin konusunu, bir miktar para veya misli şeyler teşkil eder. Yabancı paralar da ödünç sözleşmesinin konusu olabilir.

Misli şeyler, genellikle kullanılması tüketime tabi şeyi niteliğini taşımaktadır. Bununla beraber, tüketim ödüncü sözleşmesinin konusunun mutlaka kullanılması tüketilme suretiyle olan şey niteliği taşıması zorunlu değildir.

Ödünç Konusunun Mülkiyetinin Ödünç Alana Geçirilmesi Taahhüdü

Tüketim ödüncü sözleşmesinde, ödünç veren, sözleşme konusunun mülkiyetini ödünç alana geçirmeyi taahhüüt etmektedir.

Tüketim ödüncünün amacı, ödünç alana kullanabileceği bir sermaye sağlamak olup bu amaç, mülkiyetin geçmesiyle gerçekleşir.

Ödünç Alanın Aynı Miktar Ve Nitelikte Aynı Cinsten Şeyleri İade Etme Taahhüdü

Ödünç alan sözleşmenin sonunda, aldığı şeyin aynı miktar ve vasıfta bir benzeri iade etmek zorundadır.

Alınan ile verilen şeylerin, fiyat veya değerlerinin aynı olması gerekmemektedir. Ödünç alınan paranın değerindeki değişiklikler de iade borcunun kapsamını etkilemez.

Tüketim Ödüncü Sözleşmesinde Faiz Ödeme Borcu

Tüketim ödüncü sözleşmelerinde, ödünç alanını faiz ödemek zorunda olup olmadığı hususu Türk Borçlar Kanunu’nun 387. maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu maddeye göre;

“(1) Ticari olmayan tüketim ödüncü sözleşmesinde, taraflarca kararlaştırılmış olmadıkça faiz istenemez.

(2) Ticari tüketim ödüncü sözleşmesinde, taraflarca kararlaştırılmamış olsa bile faiz istenebilir.”

Adi Tüketim Ödüncünde Faiz Oranı

Adi tüketim ödünç sözleşmelerinde faiz oranı, taraflar arasında serbestçe belirlenebilmektedir. Ancak Türk Borçlar Kanunu’na göre, taraflar arasında yapılan sözleşmelerde faiz oranı belirlenmediği takdirde, ödünç veren tarafından ödünç verilen paranın geri ödemesine kadar geçen süre için yasal faiz oranı uygulanır.

Yasal faiz oranı, Türk Borçlar Kanunu’na göre her yılın Ocak ve Temmuz aylarında Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) oranının yarısının alınmasıyla belirlenmektedir. Bu nedenle yıllık olarak değişen bir orandır ve son açıklanan oranlar doğrultusunda hesaplanması gerekmektedir.

Ticari Tüketim Ödüncünde Faiz Oranı

Ticari tüketim ödünç sözleşmelerinde faiz oranı, taraflar arasında serbestçe belirlenebilmektedir. Taraflar arasında belirlenen faiz oranı, sözleşmenin şartlarına uygun olması ve kanunen belirlenen faiz oranlarını aşmaması koşuluyla geçerlidir.

Ancak taraflar arasında faiz oranı belirlenmediği takdirde, Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan düzenlemelere göre, ticari işlemlerde uygulanacak olan temerrüt faiz oranı uygulanır

Ancak belirtmek gerekir ki, taraflar arasındaki sözleşmede belirtilen faiz oranı, kanuni düzenlemelerden daha yüksek olamaz.

Tüketim Ödüncü Sözleşmesinde Ödünç Verenin Borçları Nelerdir?

Ödünç konusunun mülkiyetini geçirme ve bu amaçla teslim borcu, ödünç verenin asli edim yükümlülüklerindendir. Bu borcun ifası için taşınırlarda mülkiyetin geçirilmesine ilişkin şart ve şekillere uymak gerekir.

TBK m. 389 gereğince, ödünç veren ödünç konusunun tesliminde temerrüde düşerse,  ödünç alanın teslimi talep etme hakkı temerrüt tarihinden itibaren altı ay geçmekle zamanaşımına uğrar.

Ödünç alan kimse, tüketim ödüncü sözleşmesinin kurulmasından sonra borcunu edadan aciz duruma girerese, ödünç veren taahhüt ettiği şeyi teslimden kaçınabilir.

Ödünç verenin zapta ve ayıba karşı tekeffül borcu, misli şeylerin ve kıymetli evrakın ödünç verilmesi halinde söz konusu olur.

Tüketim Ödüncü Sözleşmesinde Ödünç Alanın Borçları Nelerdir?

Tüketim ödüncü sözleşmesinde ödünç alanın ödünç konusu şeyi kabul borcu, dolaylı olarak, bu borcun zamanaşımını düzenleyen TBKm. 389’da zikredilmiştir. Söz konusu maddeye göre, “Ödünç alanın, ödünç konusunun teslimine ve ödünç verenin de bu şeyin teslim alınmasına ilişkin istemleri, diğer tarafın bu konuda temerrüde düşmesinden başlayarak altı ayın geçmesiyle zamanaşımına uğrar.”

Tüketim ödüncü sözleşmesi sona erince, ödünç alan, miktar ve nitelik olarak aldığına eşit aynı türden şeyleri geri vermekle yükümlüdür.

Türk Borçlar Kanunu’nun 381. maddesine göre, “Ödünç alan, ödünç konusunun olağan bakım ve koruma giderlerini karşılamakla yükümlüdür. Ödünç alan, ödünç verenin yararına yapmak zorunda kaldığı olağanüstü giderlerin ödenmesini isteyebilir.”

Ödünç sözleşmesinde, faiz ödenmesi gereken hallerde ödünç alan faiz ödemekle yükümlüdür.

Tüketim Ödüncü Sözleşmesinin Sona Ermesi

Tüketim ödüncü sözleşmesinin sona erme sebepleri özel olarak düzenlenmemiştir. Kanun koyucu, TBK m. 392’de ödünç alanın iade borcunun zamanını düzenlemekle yetinmiştir.

Taraflar, sözleşmeyle ödünç verilen şey veya paranın iade edileceği tarihi belirlemişler ise, öngörülen vadenin gelmesiyle tüketim ödüncü sözleşmesi sona erer ver geri verme borcu muaccel olur.

Belirsiz süreli tüketim ödüncü sözleşmelerinde, taraflar ödünç verenin iade talebi üzerine derhal veya bir süre sonra sözleşmenin sona ereceğini kararlaştırabilirler. Tüketim ödüncü sözleşmesinde ödünç alana da fesih bildiriminde bulunma hakkı tanınabilir.

Faizsiz tüketim ödüncü sözleşmelerinde, ödünç alan, her durumda ödünç konusunu iadeyle sözleşmesi sona erdirebilir. Buna karşılık faizli tüketim ödüncü sözleşmelerinde, ödünç alan vade veya fesih bildirimi süresi dolmadan ödemede bulunamaz; meğer ki bu sürenin sonuna kadar işleyecek faizi kabul etsin veya ödünç veren faiz talebinden vazgeçsin.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN